W ramach projektu Ostoja Pamięci prowadzę systematyczne badania nad polskimi grobami z okresu II wojny światowej na terenie Niemiec.

Dziś skierowałem zapytania do miast i gmin powiatu Esslingen (Badenia-Wirtembergia). W dokumentach udało mi się odnaleźć informacje o 59 polskich miejscach pochówku. Odpowiednie wiadomości zostały przesłane m.in. do urzędów w: Esslingen, Leinfelden-Echterdingen, Kirchheim, Nürtingen, Plochingen, Weilheim, Wendlingen, Ostfildern oraz kilku mniejszych gmin, takich jak Altdorf, Bissingen, Hochdorf, Neuhausen czy Oberboihingen.

Równocześnie skierowałem także zapytanie do Freiburga, gdzie dokumenty wskazują na obecność 85 polskich grobów. Sytuacja w tym mieście jest jednak znacznie trudniejsza. Z zachowanych list wynika, że część nazwisk nie została przyporządkowana do konkretnego cmentarza. Oznacza to, że wiemy jedynie, iż osoby te spoczywają na terenie Freiburga – ale brakuje informacji, na którym z miejskich cmentarzy znajdują się ich groby.

To bardzo istotny problem, który unaocznia, jak łatwo pamięć o polskich ofiarach może ulec zatarciu. Brak przyporządkowania do konkretnej nekropolii utrudnia nie tylko identyfikację, ale także późniejszą opiekę nad miejscami pochówku. W praktyce oznacza to, że polskie ofiary wojny istnieją w dokumentach, ale ich groby w przestrzeni publicznej mogą pozostawać niewidoczne, a w konsekwencji zagrożone likwidacją. Dlatego jednym z kolejnych kroków w badaniach będzie ustalenie przez miasto –  na których  cmentarzach rzeczywiście znajdują się groby Polaków.

Dosłownie przed chwilą otrzymałem odpowiedź z  urzędu cmentarnego w Freiburg. Wskazano, że udzielenie informacji będzie możliwe jedynie za opłatą administracyjną w wysokości co najmniej 80 euro (zależnie od nakładu pracy). Jest to pierwszy przypadek w moich badaniach – obejmujących już 12 powiatów – gdy urząd uzależnia udostępnienie danych o polskich grobach od opłaty.

aktualizacja:​​​​​​​​​​​​​​ Konsul Generalny RP, Pan Rafał Wolski, poinformował mnie o podjęciu interwencji w tej sprawie.

aktualizacja:​​​​​​​​​​​​​​ Temat zakończony, mam zwolnienie od opłat. 

Działania upamiętniające

Moje badania to nie tylko dokumentacja, ale również starania o to, by pamięć o polskich ofiarach została odpowiednio uhonorowana. Występuję więc także do niemieckich miast z wnioskami o postawienie tablic pamiątkowych w miejscach, gdzie groby zostały zlikwidowane. Jedno z takich miast - Schwäbisch Gmünd, podjęło już działania w tej sprawie i zleciło swoim instytucjom przygotowanie analizy sytuacji.

Badania archiwalne idą w parze z działaniami na rzecz trwałego upamiętnienia polskich grobów w przestrzeni publicznej.