Historia polskich robotników przymusowych w Niemczech to temat, który wymaga nieustannych badań i determinacji. Po przeczytaniu artykułu o losach przymusowych pracowników w Lauchheim - na który natknąłem się nie dawno,  postanowiłem przejrzeć dokumenty w Arolsen Archives. Okazało się, że w dostępnych tam materiałach znajduje się co najmniej sześć nazwisk polskich ofiar, które były związane z tym miejscem.

Już na początku moich badań nad polskimi miejscami pochówku w Niemczech wiedziałem, że będzie to praca bez końca. Każde ukończone opracowanie przynosi nowe informacje, prowadzi do kolejnych nazwisk, wskazuje nieznane dotąd dokumenty. Tak było i tym razem – zakończony przeze mnie powiat okazał się kolejnym źródłem tropów, które wymagają dalszej analizy.

Taka praca wymaga nie tylko cierpliwości, ale i odrobiny szczęścia. Niestety, informacje o polskich ofiarach II wojny światowej w Niemczech nie są zgromadzone w jednym miejscu – trzeba ich szukać w rozproszonych archiwach, starych dokumentach, parafialnych księgach, a nawet w lokalnych przekazach. Czasem wystarczy przypadkowo napotkany artykuł, aby odkryć nowy ślad, który może doprowadzić do kolejnych ustaleń. Dlatego nieustannie przeglądam pojawiające się w internecie materiały, mając nadzieję, że wniosą coś nowego do tej wielkiej układanki historii.

Losy Polskich Robotników Przymusowych w Lauchheim

Inicjatywa historyczna w Lauchheim zajmuje się badaniem losów polskich robotników przymusowych w czasie II wojny światowej. Projekt, prowadzony przez młodzież z Deutschorden-Schule oraz członków lokalnej inicjatywy Stolperstein, ma na celu odkrywanie i dokumentowanie historii Polaków, którzy zostali zmuszeni do pracy w regionie Ostalb.

Zatracone tożsamości – problem identyfikacji ofiar

Jednym z kluczowych aspektów badań jest próba ustalenia tożsamości polskich robotników, którzy często byli pochowani w anonimowych mogiłach. Na cmentarzu w Lauchheim znajduje się tablica pamiątkowa, na której wiele nazwisk opatrzono dopiskiem „verm.” („vermutlich” – przypuszczalnie). Po wojnie władze miasta przypisywały pochodzenie ofiar „na słuch”, co mogło prowadzić do błędnych oznaczeń narodowości.

Gerold Wenzel, lokalny badacz i koordynator projektu, zaznacza, że jednym z głównych zadań jest ponowna weryfikacja danych oraz ustalenie, skąd naprawdę pochodziły ofiary. Młodzież i badacze przeszukują archiwa oraz analizują dostępne dokumenty, aby zweryfikować te informacje.

Warunki życia i dyskryminacja Polaków

Polscy robotnicy przymusowi w Lauchheim byli traktowani jak obywatele drugiej kategorii. Obowiązywały ich surowe restrykcje – nie mogli spożywać posiłków przy wspólnym stole z Niemcami ani uczestniczyć w nabożeństwach. Świadkowie tamtych wydarzeń, którzy przeżyli wojnę, relacjonują, że wiele z tych wspomnień przekazywano bardzo ostrożnie, co wskazuje na silne obawy przed ujawnieniem szczegółów tej ciemnej karty historii miasta.

Tragiczna rola szpitala i „Zielonego Baraku”

Szczególne znaczenie w badaniach ma rola miejscowego szpitala, który w czasie wojny był prowadzony przez siostry zakonne. Obok budynku głównego funkcjonował tzw. „Zielony Barak” – osobny budynek, do którego kierowano chorych i rannych robotników przymusowych. Z dokumentów wynika, że warunki w tym miejscu były fatalne, a barak częściej służył jako umieralnia niż miejsce leczenia.

Jednym z odkrytych dokumentów jest „Krankenbuch für Ausländer” (Księga chorych cudzoziemców), przechowywana obecnie w archiwum miasta. Na jej podstawie badacze próbują ustalić nazwiska i losy polskich robotników.

Historia Cäcilii Chernowskiej

Jedną z ofiar przymusowej pracy była Cäcilia Chernowska, Polka, która w 1940 roku została deportowana do Lauchheim wraz z mężem. Pracowała na roli, a w 1942 roku w „Zielonej Barace” urodziła córkę Ursulę. To właśnie dzięki zapisowi o narodzinach jej dziecka zachowała się część informacji o jej losach.

Po wojnie rodzina powróciła do Polski, jednak córka Ursula osiedliła się później ponownie w Lauchheim. Jej syn, urodzony w Polsce, dziś mieszka w okolicy, co pokazuje, jak głęboko wojenne deportacje wpłynęły na losy rodzin.

Pamięć o polskich robotnikach

Projekt w Lauchheim jest też częścią większej inicjatywy prowadzonej przez Niemiecki Instytut Polski, który dąży do stworzenia w Berlinie muzeum poświęconego robotnikom przymusowym. Współpraca z młodzieżą i otwarcie archiwów miejskich to krok w kierunku uzupełnienia brakujących elementów historii i zachowania pamięci o polskich ofiarach systemu przymusowej pracy w III Rzeszy.

Burmistrz Lauchheim, Andrea Schnele, przyznała, że wiele dokumentów mogło zostać celowo zniszczonych, aby ukryć niewygodne fakty z przeszłości miasta. Mimo to, dzięki zaangażowaniu młodych historyków, badania nad losami polskich robotników przymusowych w Lauchheim są kontynuowane, a ich historie stopniowo wychodzą na światło dzienne.

Artykuł, o którym mowa, został opublikowany na stronie SWR Aktuell pod tytułem „Initiative in Lauchheim forscht zu polnischen Zwangsarbeitern”. Można go znaleźć pod adresem: