W ramach badań nad miejscami pochówku polskich ofiar II wojny światowej w Niemczech zwracam się do wielu gmin i miast z prośbą o udostępnienie informacji archiwalnych. Otrzymane odpowiedzi pokazują zarówno stan zachowania grobów, jak i różnice w prowadzeniu dokumentacji.

Ölbronn-Dürrn

Urząd Gminy Ölbronn-Dürrn poinformował, że nie ma żadnych śladów polskich pochówków na lokalnych cmentarzach. Na tablicach upamiętniających widnieją jedynie nazwiska niemieckich obywateli. 2 polskie groby zlikwidowano, w tym jeden chroniony (GräbG).

Breisach am Rhein (dzielnica Gündlingen)

Z biura w Breisach am Rhein (dzielnica Gündlingen) otrzymałem potwierdzenie pochówku trzech polskich obywateli. Ich groby znajdują się przy pomniku wojennym na miejscowym cmentarzu. Jak zaznaczono w korespondencji, ze względu na niewielką powierzchnię cmentarza, groby są łatwe do odnalezienia. Dołączono również zdjęcie, które potwierdza lokalizację.

Buggingen

Urząd w Buggingen przekazał, że w przypadku jednej z poszukiwanych osób – pana Zimnego – brak jest jakichkolwiek dokumentów. W odniesieniu do pana Altuko ustalono, że grób został prawdopodobnie zlikwidowany jeszcze przed 1970 rokiem.  2 polskie groby zlikwidowano, w tym jeden chroniony (GräbG)..

March

Z gminy March nadeszła wiadomość wstępna. System elektroniczny nie wykazał żadnych polskich pochówków, jednak zapowiedziano dodatkową kwerendę archiwalną po powrocie pracownika odpowiedzialnego za zasoby archiwalne.

Freiburg – polskie groby wojenne w dokumentacji i rzeczywistości

Po początkowych trudnościach w kontakcie otrzymałem z Freiburga informacje, które trudno uznać za satysfakcjonujące. Odpowiedzi były bardzo krótkie i ograniczone do minimum. Pomimo że moja wiadomość została skierowana również do nadburmistrza miasta (niem. Oberbürgermeister), nie otrzymałem żadnych kopii dokumentów ani dodatkowych wyjaśnień – w tym informacji, czy na cmentarzach miejskich spoczywają jeszcze inni polscy obywatele.

W dokumentach archiwalnych udało mi się odnaleźć informacje o 85 polskich grobach w Freiburgu. Administracja cmentarza przekazała mi listy, na których zaznaczono jedynie 12 grobów, a przy pozostałych widniała adnotacja keine Daten („brak danych”).

Rzeczywistość wygląda inaczej: obecnie istnieją 33 groby, natomiast 52 zostały zlikwidowane. Szczególnie niepokojące są dane dotyczące mogił objętych ochroną:

• 5 grobów chronionych już nie istnieje,

• 21 grobów, które wcześniej znajdowały się na listach chronionych, zostało wykreślonych i również nie istnieje.

Otrzymałem od administracji informację, że na głównym cmentarzu w Freiburgu (Hauptfriedhof), w polu 16, znajduje się pomnik nagrobny z inskrypcją:

„Tu spoczywa 23 polskich i jugosłowiańskich ofiar wojny 1939–1945” .

Tym bardziej zaskakujące jest to, że w przesłanej mi liście, przy nazwiskach osób spoczywających w tej zbiorowej mogile, widniała adnotacja keine Daten („brak danych”). Oznacza to, że choć oficjalnie potwierdzono istnienie pomnika i miejsca spoczynku, dokumentacja cmentarna w praktyce traktuje te groby jako nieistniejące?

Odpowiedź z Freiburga ograniczyła się wyłącznie do danych od administracji cmentarza. Nie przekazano mi żadnych dokumentów archiwalnych, a jedynie poinformowano, że muszę wysłać osobne zapytanie do archiwum. Tymczasem w większości miast i gmin jedno pismo wystarcza, by archiwum automatycznie zostało włączone w poszukiwania.

We Freiburgu obowiązują jednak inne zasady – tutaj trzeba zwracać się do każdej instytucji osobno. Kontakt z tym miastem określam więc jako lakoniczny, wykonywany raczej z obowiązku, bez szczerej chęci do współpracy. Jest to, niestety, najtrudniejsze miejsce, z jakim miałem do tej pory możliwość prowadzić korespondencję – choć słowo „współpraca” byłoby w tym przypadku zdecydowanie zbyt daleko idące.

Na marginesie warto dodać, że administracja cmentarza zażądała początkowo opłaty za udzielenie informacji. Po dłuższych rozmowach i zaangażowaniu w sprawę konsulatu (co – nie wiem, czy było do końca konieczne), odstąpiono jednak od tego żądania.