Schwäbisch Gmünd: Polskie groby wojenne prawdopodobnie zlikwidowane – powstanie tablica pamięci

17.09.2025 r.  otrzymałem oficjalną odpowiedź z Urzędu Miasta Schwäbisch Gmünd w sprawie polskich grobów wojennych (z dnia 18.08.2025). Na mój wniosek dotyczący wyjaśnienia losów 24 Polaków i Polek, których mogiły zostały odnotowane jeszcze w 1969 roku, badania prowadzi obecnie archiwum miejskie we współpracy z administracją cmentarzy. Mnie udało   się udokumentować zgon w 124 polskich obywateli na terenie Schwäbisch Gmünd.

Z dotychczasowych badań wynika, że groby te zostały prawdopodobnie zlikwidowane. Archiwista poinformował, że nie ma żadnych śladów, które wskazywałyby na przeniesienie szczątków w inne miejsce w ramach powojennej centralizacji grobów wojennych. Wiele wskazuje na to, że polskie mogiły zostały definitywnie usunięte.

Jak podkreślono, dokumenty przechowywane w Arolsen Archives pokazują, że w Schwäbisch Gmünd w latach 1939–1952 zmarło znacznie więcej zagranicznych robotników przymusowych, niż wynika z listy grobów sporządzonej w 1969 roku. Oznacza to, że wiele mogił zlikwidowano już wcześniej – zanim zostały one kiedykolwiek odnotowane w oficjalnych rejestrach.

Miasto wyraziło gotowość do upamiętnienia ofiar. Planowana jest tablica pamiątkowa, która obejmie wszystkich zagranicznych robotników przymusowych zmarłych w latach 1939–1952, zgodnie z niemiecką ustawą o grobach wojennych (Gräbergesetz z 1965 r.).

Tablica ma również wskazać na szczególną sytuację „Ostarbeiterów” oraz podkreślić rolę Polaków jako największej grupy ofiar.

Współpraca i przywracanie tożsamości

Wczoraj, w rozmowie telefonicznej ze starszym radcą archiwum miejskiego (Stadtarchivoberrat), uzyskałem ważne zapewnienie: archiwum przygotuje pełną listę zmarłych cudzoziemskich robotników przymusowych w Schwäbisch Gmünd, a ofiarom zostaną przywrócone ich prawdziwe imiona i nazwiska. Ze strony Ostoi Pamięci zaoferowałem pomoc w ustaleniu tożsamości ofiar.

To jasny sygnał, że nie chodzi wyłącznie o ogólne upamiętnienie, ale także o konkretną rehabilitację pamięci i przywrócenie tożsamości ofiarom. Jest to ważny przykład rzetelnej współpracy ponad granicami.