Wspólny grób – świadectwo wzajemnego szacunku

Adamski Teodor (09.11.1923 – 11.04.1945)

Historia Theodora Adamskiego, młodego Polaka przymusowo zatrudnionego w Serres (powiat Enz), to jedna z tych opowieści, które ukazują dramat wojny, ale jednocześnie pozostawiają świadectwo człowieczeństwa i wzajemnego szacunku w obliczu tragedii.

W kwietniu 1945 roku, gdy front zachodni przesuwał się przez Baden-Württemberg, alianckie lotnictwo nasilało ataki na wsie i miasteczka. 11 kwietnia miejscowość Serres została zbombardowana przez francuskie myśliwce. W krótkim czasie w wielu gospodarstwach wybuchły pożary, a mieszkańcy ruszyli, by ratować domy i stodoły przed całkowitym zniszczeniem.

W akcji gaśniczej brał udział również Theodor Adamski, który został skierowany do pracy przymusowej w jednej z rodzin we wsi. Razem z zięciem gospodarza próbował ugasić płonącą stodołę. To był gest odwagi – zamiast uciec w bezpieczniejsze miejsce, obaj rzucili się, by ratować dobytek.

Podczas tych dramatycznych działań runęła ściana spalonej stodoły. Obaj mężczyźni zostali śmiertelnie przygnieceni i ponieśli natychmiastową śmierć.

Następnego dnia odbył się ich wspólny pogrzeb. W realiach ostatnich dni wojny, w chaosie i nieludzkich warunkach, pochowanie Polaka razem z niemieckim obywatelem było niezwykle rzadkie. Z powodu ciągłego ostrzału i braku materiałów nie udało się zdobyć trumien. Obaj zostali złożeni do grobu owinięci jedynie w lniane prześcieradła. Ale wspólny pochówek nie był tylko praktycznym rozwiązaniem – był wyrazem wzajemnego szacunku, symbolicznym gestem, że śmierć zrównuje wszystkich, niezależnie od narodowości i pozycji.

Grób ten istniał przez kolejne dziesięciolecia i stał się miejscem pamięci dla obu rodzin. Później spoczęła tam także żona gospodarza. Dopiero na początku XXI wieku, w wyniku zmian na cmentarzu, grób został ostatecznie zlikwidowany.

W 1979 roku matka Theodora Adamskiego napisała list do władz gminy, prosząc o informacje na temat losu swojego syna. Była to próba zrozumienia i pogodzenia się ze stratą po ponad trzydziestu latach. Dzięki zaangażowaniu jednego z radnych udało się nawiązać kontakt między rodziną z Polski a rodziną z Serres. Z czasem relacje te przerodziły się w serdeczną przyjaźń, która trwała wiele lat i stała się pięknym przykładem porozumienia ponad granicami i wspólną traumą wojny.

Tę historię przekazała mi pani Cornelia Schuler z Serres. To dzięki jej wspomnieniom oraz zachowanemu zdjęciu nagrobka możemy dziś przypominać, że nawet w najciemniejszych czasach wojny pojawiały się gesty solidarności, które dawały świadectwo ludzkiej godności. To kolejna z historii, która dzięki projektowi Ostoja Pamięci zostanie ocalona od zapomnienia.

Warto pamiętać, że takich opowieści z tamtych lat jest znacznie więcej. Często kryją się one jeszcze w rodzinnych wspomnieniach, w listach, w zakurzonych albumach ze zdjęciami. Trzeba tylko pytać i wsłuchiwać się w głosy świadków – a nade wszystko spieszyć się, by te świadectwa nie zginęły wraz z ostatnimi, którzy je pamiętają. Każda taka historia, wydobyta na światło dzienne, jest bezcennym fragmentem naszej wspólnej pamięci i dowodem na to, że przeszłość żyje tak długo, jak długo potrafimy ją opowiadać.

Na płycie nagrobnej, po prawej stronie, widniała inskrypcja z nazwiskiem Theodor Adamsky – prosty napis, a jednocześnie milczący znak, że pamięć o nim była w Serres zachowana przez długie lata. Grób został zlikwidowany w latach 2002/2003.

Ostoja Pamięci – dokumentacja grobów Polaków w Badenii i Wirtembergii

Archiwum polskich grobów wojennych w Niemczech

Zgłoś uwagę do treści strony

Patronat honorowy:

autor projektu: Piotr Kentnowski • 2017–2025

Polityka Prywatności