Głos o ochronie polskich grobów w Niemczech

W piątek, 25 lipca 2025 r., wzięliśmy udział w spotkaniu z Panią Henryką Mościcką-Dendys, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP, które odbyło się w Stuttgarcie w restauracji Kursaal Bad Cannstatt. Wydarzenie zgromadziło wybranych przedstawicieli aktywnych środowisk polonijnych z Badenii-Wirtembergii, a jego celem było zebranie głosów i postulatów przed zbliżającymi się obradami polsko-niemieckiego Okrągłego Stołu.

W imieniu projektu „Ostoja Pamięci” przedstawiłem propozycje dotyczące systemowej ochrony, rejestracji i upamiętnienia grobów polskich ofiar II wojny światowej znajdujących się na terenie Niemiec – w tym również tych, które już zostały zlikwidowane. Wskazałem na potrzebę:

• symbolicznego i państwowego uznania wszystkich obywateli RP, którzy zmarli lub zginęli w Niemczech w latach 1939–1945, jako ofiar wojny – niezależnie od ich statusu (robotnicy przymusowi, cywile, dzieci, jeńcy),

• stworzenia mechanizmu formalnej rejestracji polskich grobów wojennych przez placówki dyplomatyczne,

• upamiętnienia grobów zlikwidowanych poprzez symboliczne tablice i cyfrowe rejestry,

• powołania polsko-niemieckiego zespołu roboczego ds. grobów ofiar wojny,

• oraz wprowadzenia obowiązku konsultacji z konsulatami RP przed planowaną likwidacją grobów Polaków z okresu wojny.

Postulaty spotkały się z dużym zainteresowaniem i zostały ujęte w szerszym kontekście dialogu polsko-niemieckiego dotyczącego pamięci historycznej i ochrony miejsc pamięci.

Pani Minister Mościcka-Dendys wyraziła uznanie dla działań podejmowanych w ramach „Ostoi Pamięci” i zaprosiła mnie do udziału w dalszych pracach przy Okrągłym Stole jako osobę zaangażowaną w ochronę pamięci historycznej i grobów ofiar wojny.

To ważny sygnał, że głos społecznych inicjatyw oddolnych – także tych realizowanych poza strukturami państwowymi – jest słyszany i traktowany poważnie w dialogu międzynarodowym. Przez wiele lat pamięć o polskich ofiarach wojny na terenie Niemiec bywała pomijana lub marginalizowana, a losy tysięcy ludzi – cywilów, robotników przymusowych, dzieci, jeńców – pozostawały w cieniu oficjalnych narracji. Tym bardziej istotne jest, że dziś działania podejmowane z potrzeby serca, przez osoby prywatne i organizacje społeczne, są dostrzegane i uznawane za wartościowy wkład w budowanie wspólnej przestrzeni pamięci.

Dzięki zaangażowaniu obywatelskiemu możliwe jest nie tylko dokumentowanie miejsc pochówku i przywracanie im godności, ale także kształtowanie konkretnych propozycji systemowych – takich, które mogą przełożyć się na realną ochronę grobów, edukację historyczną oraz trwałe upamiętnienie ofiar. Udział w takich rozmowach daje nadzieję, że współpraca między instytucjami państwowymi a społecznymi inicjatywami może zaowocować rozwiązaniami długofalowymi, opartymi na szacunku, wiedzy i wspólnej odpowiedzialności za pamięć historyczną.