Pamięć utrwalona w dokumentach

W powiecie Rems-Murr w Badenii-Wirtembergii udało się zidentyfikować 89 polskich ofiar II wojny światowej – robotników przymusowych, cywilów oraz dzieci, którzy zmarli w wyniku katorżniczej pracy, chorób, głodu i przemocy wojennej. To kolejny ważny etap w ramach projektu Ostoja Pamięci, którego celem jest dokumentowanie, upamiętnianie i ochrona polskich miejsc pochówku na terenie Niemiec.

Dziewięć miesięcy żmudnych badań

Prace nad zebraniem i weryfikacją danych dotyczących powiatu Rems-Murr trwały niemal dziewięć miesięcy – od momentu wysłania zapytań do niemieckich urzędów i instytucji w dniu 14 października 2024 roku, aż do otrzymania ostatniej odpowiedzi 10 lipca 2025 roku. Proces obejmował dziesiątki pism, przypomnień i analiz dokumentów archiwalnych. Każde nazwisko zostało zweryfikowane pod kątem źródeł, a tam, gdzie to możliwe, przypisano konkretne miejsce spoczynku.

Miejsca śmierci i prawdopodobne pochówki

Ofiary pochodziły z różnych regionów przedwojennej Polski – od Krakowa i Przemyśla po Wilno i Wołyń. Zmarły w takich miejscowościach jak: Backnang, Waiblingen, Grossaspach, Schorndorf, Welzheim, Winnenden, Hegnach, Murrhardt, Rommelshausen, Unterberken i Oppenweiler.

W przypadku 81 osób udało się ustalić miejsca pochówku, dla 8 ofiar możliwe było ustalenie jedynie miejsca śmierci – brak informacji o lokalizacji grobu. Można przypuszczać, że zostali pochowani na pobliskich cmentarzach, lecz bez potwierdzenia w dokumentacji cmentarnej lub archiwach. 

Tragiczne losy i dramat dzieci

Wśród zmarłych są zarówno osoby dorosłe, jak i wiele dzieci, z których część urodziła się i zmarła w Niemczech, często tego samego dnia. Przykłady:

• Lechien Janine – zmarła w Backnang w wieku niespełna czterech miesięcy,

• Skwierz (dziewczynka) i Wintoniak (chłopczyk) – dzieci zmarłe w dniu narodzin w Backnang,

• Eugen i Roman Wrobel – niemowlęta z Grossaspach, których życie zakończyło się po kilku lub kilkunastu dniach.

Ich los to tragiczny symbol sytuacji dzieci urodzonych w czasie wojny przez matki-robotnice przymusowe. Wiele z nich nie przetrwało pierwszych tygodni życia.

Źródła i dokumentacja

Lista ofiar została opracowana na podstawie danych z Landesarchiv Baden-Württemberg oraz Arolsen Archives, z weryfikacją na poziomie imiennym. W przypadkach niepełnych informacji zastosowano adnotacje wskazujące brak wpisu lub niezgodności między źródłami. Gdy tylko było to możliwe, dołączono bezpośrednie linki do kart archiwalnych.

Dokumentacja jest częścią szerszego projektu Ostoja Pamięci, który nie tylko gromadzi dane, ale także zabiega o objęcie opieką grobów, które przetrwały, oraz przywrócenie pamięci tym, których miejsca pochówku uległy zatarciu.